“De aardbeving had aan één ogenblik genoeg om lang bestaande illusies te vernietigen.” [1]
De tentoonstelling Earthquakes toont de gelijknamige video-installatie van Maya Watanabe uit 2016-2017. In twee video’s worden abrupte en ontwrichtende gebeurtenissen geregistreerd, die zich afspelen in een leegstaand theater in Japan. De ene video toont het scenario op macro niveau, de andere op micro niveau. Tegen de achtergrond van een mysterieuze, onheilspellende soundscape ontvouwt de verhaallijn zich rondom een aquarium en een ogenschijnlijk gewone plantenbak. Tot dat ene onverklaarbare, verwoestende moment, wanneer chaos het overneemt en de dreiging verandert in een sinister ramptafereel. Na deze onthutsende onderbreking begint de opeenvolging van gebeurtenissen opnieuw. Ongemerkt is de situatie in oorspronkelijke staat hersteld.
Watanabe’s filmvoering is traag en beheerst, en haar beweging is – net als het tijdsverloop in het werk – circulair. Zij creëert zo een idee van objectiviteit, afstand en controle, alsof ze de catastrofale gebeurtenissen probeert te bezweren. Desalniettemin is het contrast met het plotselinge drama iedere keer groot. De ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt beschreef een aardbeving als een gebeurtenis die aan één moment genoeg heeft om lang bestaande illusies te vernietigen. Alles wat solide en vertrouwd leek, blijkt plotseling een waanvoorstelling: “We voelen ons bedrogen door de voorgewende kalmte van de natuur; we worden alert op het minste geluid; voor het eerst wantrouwen we de grond, waar we zo lang onze voeten op hebben neergezet.” [2] Door het ensceneren en schalen van de ‘natuur’ en het streng regisseren van rampen, binnen in een theater bovendien, wordt in Earthquakes precies die illusie benadrukt.
De video kan beschouwd worden als een metafoor voor ingrijpende gebeurtenissen die een leven volledig kunnen verstoren. Eerder verhield Watanabe zich in haar werk tot het traumatische verleden van Peru, dat net zo goed een ingrijpende onderbreking van rust en orde inhield. De aardbeving is echter geen willekeurig symbool; in een tijd waarin onze kwaliteit van leven in toenemende mate lijkt te worden bepaald door de grillen van de natuur, verwijst het werk naar de oncontroleerbaarheid van de aarde, zij het in een uiterst gecontroleerde en artificiële setting. Tegelijkertijd lijken de rampen in Earthquakes een louterende werking te hebben. Aangenomen zekerheden worden weggevaagd, en bouwen zich telkens opnieuw weer op.
Het werk van Maya Watanabe (1983, Peru) is onder meer opgenomen in tentoonstellingen in Palais de Tokyo, Parijs, Matadero, Madrid, Kunsthalle Fridericianum, Kassel, in Kadist Art Foundation, San Francisco en op filmfestivals zoals Videobrasil, Instants video, LOOP en Madrid Abierto. Gelijktijdig met Earthquakes is haar werk te zien in De Garage in Rotterdam. Watanabe werkte als audiovisueel ontwerper mee aan theaterproducties in Spanje, Oostenrijk, Italië en Peru. Ze woont in Amsterdam en Madrid.
Bradwolff Projects biedt Watanabe met Earthquakes een unieke kans om haar werk voor het eerst in een solo tentoonstelling in Nederland te presenteren. De serene koepelruimte van de voormalige kapel creëren bovendien een intrigerend contrast met de voelbare dreiging in de video installatie, en dragen op die manier bij aan het vervreemdende karakter van de video installatie.
Madelon van Schie (1982, Nederland) is een onafhankelijke curator. Tevens werkt zij voor de Defares Collection en de ProWinkoProArt Collection. Ze studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Leiden, de Vrije Universiteit in Amsterdam en aan de Universidad del Salvador in Buenos Aires. Daarnaast rondde ze een onderzoeksmaster af in Latijns Amerika studies aan de Universiteit van Amsterdam. Haar interesse in kunst waarin gereflecteerd wordt op politiek geweld en dictaturen leidde haar naar Watanabe, waarna ze haar in verdere ontwikkelingen bleef volgen.
De soundscape is gemaakt door geluidskunstenaar OMFO (www.omfo.net).
[1] Andrea Wulf, ‘The Invention of Nature: Alexander von Humboldt’s New World’ (2015), p. 225. Het citaat komt oorspronkelijk uit Alexander von Humboldt’s reisverslag. Hij schreef het nadat hij zijn eerste aardbeving had meegemaakt. Dat was op 4 november 1799, in Cumaná, Venezuela.
[2] Alexander von Humboldt, Kosmos: ‘A General Survey of Physical Phenomena of the Universe, Volume 1′(1845), p. 227. (Vertaling door Roos van der Lint)